PERSEVERANCE

 18,643 total views

HOMILY for my canonical Installation at the Titular Church of the Transfiguration in Rome — 29th Sunday, in Ordinary Time, 19 Oct 2025, (Luke 18:1–8)
First of all, I ask you to say a prayer for my country, the Philippines.

I left my country with a heavy heart. In these days, the people’s anger over government corruption is growing. And when anger grows faster than justice, it can easily explode into violence — as has recently happened in Nepal and Indonesia.

So I ask you: please pray for us, that we may find peace in truth and justice, not in blood.

I can somehow relate to the image in our first reading — of Moses, praying from a distance while his people are struggling in battle. That’s how I feel right now—far away, yet with arms outstretched in prayer for our kababayans back home, who, on top of the relentless natural calamities of typhoons, floods, earthquakes, and volcanic eruptions, are also enduring an even greater disaster: the moral calamity of corruption and the plunder of public funds amounting to trillions, which has gravely eroded our people’s trust in government.

You know, when I was newly ordained 43 years ago, I used to extend my arms widely in orans position for the presidential prayers. I was like a bird preparing to soar up in the air, full of youthful energy and idealism. But as the years went by, it’s like my arms grew heavier and heavier, and the arms’ stretch in prayer getting narrower and narrower. I am therefore wondering why some young priests, whom i expect to still be in honeymoon stage, have already narrowed down their orans position like this—demonstrate gesture—so soon!

There come such times in your ministry when, even if you still want to pray and still want to believe, you find your arms like those of Moses, drooping from weariness.

And so I love this detail in the first reading — that Moses did not pray alone. When his arms grew weary, Aaron and Hur stood beside him, one on the right, one on the left, to hold his hands steady until sunset.

That’s our first lesson about perseverance: you don’t persevere alone.

Faith is not a solo performance; it’s a choir. We need others to keep us standing when our knees begin to tremble and our hands grow weak. Even priests, bishops, and cardinals need their Aarons and Hurs — people who hold them up when the burden of ministry becomes too heavy.

And if you think about it, even Jesus Himself had His own “Aaron and Hur” in the Garden of Gethsemane — Peter, James, and John. They fell asleep, all right, but they were there with him nevertheless. And even when they failed Him, He still loved them and believed in them.

So, if you ever feel tired in prayer or in service, remember: you are not alone. Perseverance is sustained by community. Don’t ever behave like “lone rangers” whether in your life or in your ministry—if you want to survive.

Let me now draw a second lesson from our second reading, from Saint Paul’s letter to Timothy. Paul says, “Be persistent, whether it is convenient or inconvenient.”
What he means is: Don’t give up just because the ministry begins to weigh on you. The strength to persevere doesn’t come from sheer stubbornness or will power, but from the power of God’s Word that lives in us.

When you let the Word take root in your heart, it becomes your strength in times of dryness, your compass when you lose direction, your light when everything feels dark, your fire when you’re feeling cold.

I remember a time when I almost lost courage in my ministry, especially during those times when I felt like a voice in the wilderness. I felt like a miserable failure when many of our own Catholic faithful did not agree with our moral stand, such as against the killings during the bloody drug war of the previous administration. Some of them were even supposed to be prolife advocates. There were those times when witnessing to the Gospel became a very unpopular option; when in the midst of threats and persecution many of our own people responded with apathy and indifference. During those times it was the Word of God that kept me going.

You know, I have two daily habits: my walk with Mama Mary after dinner, and my coffee with Jesus early, in the morning. I am used to waking up early, making a cup of coffee and drinking it in my chapel while praying the lauds, reflecting on the readings for the day and preparing for my homily. I call it my intimate “Coffee with Jesus Moment.” It has kept me going. That’s when i hear echoes from the Scriptures that speak straight to my heart. Like the assuring words of Paul to Timothy in our second reading: “If we are unfaithful, He remains faithful, for He cannot deny Himself.” (2 Tim 2:13).

That verse has actually been one of my anchors. And maybe some of you have your own favorite verses that keep you going— a line of Scripture that carries you through life. I suggest that you hold on to it. That’s how perseverance grows roots.

And now let’s draw a third lesson, this time from the Gospel. Jesus tells us the parable of the persistent widow — a woman who didn’t stop knocking on the door of an unjust judge until she finally got justice. I love her guts! If she were Filipina or Italian, she would be the kind of nonna who would not take a “no” for an answer.
But notice what Jesus says after telling the story: if even an unjust judge gives in to persistence, how much more will a loving Father listen to His children who cry out to Him day and night?
That’s the secret of perseverance in prayer — it’s not born of desperation, but of relationship. We are not widows begging before an indifferent judge. We are sons and daughters speaking to a Father who loves us.

If you believe that your Father listens, you will not give up. You may cry, you may doubt, you may complain — but you won’t stop trusting. That’s why Jesus ends the story with a question that pierces the heart: “When the Son of Man comes, will He find faith on earth?” He’s not asking if He will find busy churches or long novenas. He’s asking if He will still find hearts that trust.
So what sustains perseverance? Three things:

1. Community — the people who lift your arms when you grow weary;
2. The Word — which anchors your soul when faith wavers; and
3. Trust — the quiet confidence that the Father listens and cares.

Let me end with the words of our Holy Father, Pope Leo XIV, in his recently published apostolic exhortation Dilexi te:
“Love, when it perseveres through fatigue, becomes prayer.

Love, when it refuses to give up, becomes light.” (§24)

So, when your strength begins to fade and your arms begin to droop, remember Moses — and remember that God Himself, more than Aaron or Hur, stands beside you to keep your hands lifted, until the battle is won.

LUMUBLOB SA MAPUTIK NA TUBIG PARA LUMINIS

 31,734 total views

Homiliya para sa ika-28 na Linggo ng KP, 12 Oktubre 2025, 2 Hari 5:14-17; 2 Tim 2:8-13; Luk 17:11-19

“Kung tayo man ay maging taksil, mananatili pa rin siyang tapat. Sapagkat hindi niya maikakaila ang kanyang sarili.”

Ito po ang mabuting balita na ibig ko sanang pagnilayan natin, ngayong umaga. Mga salitang makapagbibigay sa atin ng lakas ng loob na lumapit at humingi ng tawad sa Diyos sa kabila ng ating mga pagkukulang at pagkakasala, dahil likas sa Diyos ang manatiling tapat at maging mapagpatawad. At iyon din kasi ang ibig niyang matutunan natin sa kanya: ang maging tapat, dahil nilikha niya tayong kalarawan niya, at mga anak ang turing niya sa atin.

Minsan may nagtanong sa akin tungkol sa ating unang pagbasa. Bakit daw nag-uwi ng lupa galing sa Israel si Naaman sa kanyang bayan sa Syria matapos na siya ay gumaling? Ano daw ba ang ibig sabihin noon? Balikan natin ang kuwento. Binabayaran sana ni Naaman ng ginto ang propetang Eliseo matapos na maglublob siya sa maputik na ilog ng Jordan, na ayaw niya talagang gawin noong una. Para kasing nasaktan ang pride niya dahil hindi siya binigyan ng importansya ng propeta kahit meron siyang endorsement mula sa hari at mataas na opisyal na militar siya ng bayan ng Syria. Biro nyo nagpaabot lang ang propeta sa kanya ng salita: na lumublob nang makapitong beses sa maputik na tubig ng ilog Jordan kung ibig niya gumaling. Dahil sa galit, uuwi na sana ang heneral. Mabuti na lang at napigilan siya at naimulat ng kanyang alipin na dalagitang Israelita: “Ano po ba ang mawawala sa inyo kung sumunod kayo at magpakumbaba?” Nang lumamig ang ulo ng heneral, sumunod nga siya. Ginawa niya ang utos ng propeta at aba—gumaling siya! Luminis ang balat niya!

Balik tayo sa tanong: bakit nag-uwi siya ng lupa matapos na tanggihan ng propeta ang alok niyang gantimpalang ginto? Ang lupa ay simbolo ng pagpapakumbaba—sino nga ba tayo para magmalaki, e galing lang tayo sa lupa at babalik din sa lupa?

Mga kapatid, mga kapwa Pilipino. Ito po ang dahilan kung bakit bilang presidente ng CBCP, naglabas ako ng isang pambansang panawagan na tayong lahat ay manalangin, magpakumbaba at magsisi sa mga panahong ito ng napakaraming kalamidad at trahedyang nangyayari sa ating bayan. Gumawa tayo ng simbolikong paglulublob sa maputik na tubig ng korupsyon na lumulunod sa ating lipunan. Kung ibig nating luminis na muli at gumaling ang ating bayan sa ketong ng katiwalian. Magpakumbaba tayong lahat.

Alam nyo, minsan may isang matandang ale na lumapit sa akin para humingi ng payo. Bakit daw kaya sunod-sunod ang pagdapo ng mga kamalasan sa buhay niya? Ang pinakahuling kamalasan na tinuturing niya ay noong pinatay ang apo niyang lalaki na graduating na sana sa college at pinaghirapan niyang paaralin. Tinanong ko siya, “”Bat nyo naman naisip na minamalas kayo?” Sabi niya, “Kasi parang pinaparusahan ako ng Diyos.” Dahil nakita kong mabigat ang kalooban niya at humihingi siya ng tulong na makalag ang tanikalang gumagapos sa konsensya niya, binanggit ko sa kanya ang tatlong sangkap ng pakikipagkasundo sa Diyos: pag-amin, pagsisisi at pagbabayad-puri.

Mabilis na sinabi ng ale, “Inaamin ko po na noong una, kapag nakakarinig ako ng mga adik na tinotokhang at pinapatay nang kasagsagan pa ng giyera sa droga, wala akong pakialam. Tuwang-tuwa pa nga ako dahil, inisip ko na tama lang na mabawasan ang mga salot sa lipunan. Minsan nga nakita ko talaga iyung kapitbahay namin, hindi naman nanlaban noong kinaladkad sa kalsada, binaril talaga siya kahit nagmamakaawa. Pero tumahimik ako, hindi ako tumestigo. Kaya nga siguro ganoon din hinayaan ng Diyos na mangyari sa apo ko. Naisip ko, “Hindi kaya pinalalasap sa akin ng Panginoon ang naranasan ng kapitbahay namin?”

Sabi ko sa kanya: “Pwede ninyong tingnan bilang parusa. Pero pwede rin ninyong tingnan bilang paraan ng pagmumulat ng Diyos sa inyo dahil mahal niya kayo.” Naghahagulgol siya.
Minsan katulad ng ale, kapag sunod-sunod ang pagdapo sa atin ng trahedya at kalamidad, parang natutukso rin tayong mag-isip na minamalas tayo o pinaparusahan tayo, o galit sa atin ang Diyos. Sabi ni Santo Tomas de Aquino, minsan hinahayaan ng Diyos na mangyari sa atin ang isang bagay na masama kung may idudulot ito na mas higit pang kabutihan. Katulad ng sampung ketongin sa ating ebanghelyo. Kaya siguro naitanong ni Hesus nang bumalik ang isa—“Di ba sampu ang gumaling? Nasaan ang siyam?” Kasi noong maysakit pa sila ng ketong, sama-sama sila kahit magkakaiba sila ng mga paniniwala: ang siyam ay Hudyo at ang isa ay Samaritano. Totoo, hindi ba, sa gitna ng kalamidad, nakakalimutan natin ang ating mga hidwaan. Hindi Katoliko, Proptestante, Iglesia o Muslim; hindi pula o berde, pink o dilawan sa pulitika ang nakikita mo, kundi kapwa tao. Kaya kung minsan maituturing ding parang blessing ang mga kalamidad—nagiging okasyon ang mga ito para lampasan ang ating mga pagkakaiba, para matuto tayong magdamayan. Para matuto tayong magpakumbaba, umamin ng ating mga pagkukulang, lumublob sa maputik na baha ng korapsyon ng lipunan na hinayaan nating maghari. Magsisi, makiisa sa pagkukumpuni, sa pagbabayad-puri, sa muling pagbubuo ng wasak nating lipunan, sama-samang maituwid na muli ang bumaluktot na kultura, tumalikod sa kasinungalingan at katiwalian, at matutong manindigan sa tama, matutong maging tapat, humingi ng tawad sa mga panahon na nakiisa tayo sa hindi tama, nakitawa tayo sa mga nagmumura sa Diyos, sa mga pumapatay sa kapwa, sa mga walang pakundangan sa dangal at dignidad ng tao.

Hindi naman po galit ang Diyos. Tapat pa rin siya. Sabi nga ni San Pablo: kahit magtaksil tayo, mananatili pa rin siyang tapat dahil hindi niya maikakaila ang kanyang sarili. Hindi niya tayo matitiis. Ibig lang niya na matauhan tayo,mahimasmasan sa ating kahibangan, magsisi at magbalik-loob sa kanya.

SUNDIN ANG LOOB MO

 29,935 total views

Homiliya para sa Miyerkules sa Ika-27 Linggo ng KP, 8 Oktubre 2025, Luk 11:1-4

Dalawa ang bersyon ng Panalanging itinuro ng Panginoon sa kanyang mga alagad: ang kay San Mateo at ang kay San Lukas. Kay San Lukas ang binasa natin ngayon. Ewan kung napansin ninyo ang isang pagkakaiba na gusto kong itawag pansin. Nawawala ang linyang “Sundin ang loob mo.”

Sa ating unang pagbasa, ito ang isyu ni prophet Jonah—ang isyu ng pagsunod sa kalooban ng Diyos. Comedy ang dating ng kwento tungkol sa kanya. Tinawag siya ng Diyos para pangaralan ang mga mamamayan ng Nineveh sa bansang Assyria. Na kung hindi sila magbago ng loob, dadapuan sila ng isang matinding kalamidad. Sumunod ba si Jonah? Hindi. Umiwas siya. Imbes na sa Nineveh magtungo, sumakay ba naman siya sa isang barko papuntang Tarshish, papalayo sa Nineveh para takasin ang tawag ng Panginoon. E binagyo tuloy ang barko. At nang magpalabunutan daw ang mga nakasakay kung sino ba sa kanila ang dapat itapon sa dagat para maligtas ang barko, ang nabunot ay si Jonah. Nagtapat siya na siya daw ang dahilan kung bakit minamalas ang biyahe nila—dahil ayaw niyang sumunod sa kalooban ng kanyang Diyos. Kaya itinapon siya. E nilamon naman siya ng malaking isda. Tatlong araw at tatlong gabi daw siya doon sa loob ng tiyan ng isda, hanggang sa isuka siya ng isda. Masama siguro ang lasa niya. Hulaan nyo kung saan siya napadpad? Sa dalampasigan mismo ng Nineveh!

Pero hindi pa rin siya pinilit. Inulit lang naman ng Diyos ang pakiusap kay Jonah. Ang sagot ni Jonah—“E di ok, ano pang magagawa ko, e itinapon mo na ako rito?” (Hindi niya talaga sinabi iyon. Hula ko lang. Hehe.). Pero finally, sumunod siya sa kalooban ng Panginoon: pinangaralan nga niya ang bayan ng Nineveh. Sa katunayan, minadali pa nga niya, tinapos sa loob ng isang araw. Pero laking gulat niya, tumalab ang pangaral niya. Nagsisi ang lahat, pati ang hari. Nag-ayuno at nagmakaawa sa Diyos, at naawa naman ang Panginoon at iniatras ang paparating na kalamidad.

Punto: nagbabago rin pala ang kalooban ng Diyos. Iyun ang di matanggap ng propeta, kaya sa pagbasa natin—nagtatampo siya, nagmamaktol na parang bata, galit sa Diyos na meron daw pusong mamon. Naisip siguro niya na siya ang mapapahiya kung hindi matuloy ang parusang kalamidad na hinulaan niyang babagsak sa Nineveh. Tuloy, nagwish siyang mamatay na lang siya. Natulog siya sa ilalim ng lilim ng isang halaman para hindi mainitan sa sikat ng araw. Ano ang kasunod? Imbes na siya ang mamatay, ang halaman ang namatay at di na tuloy siya makatulog sa init ng araw. Galit na galit si Jonah sa Diyos; parang gustong magwala sa galit. Sabi ng Diyos sa kanya: “Jonah, nababahala ka sa pagkamatay ng halaman dahil may silbi ito sa iyo. Pero di ka nababahala sakaling mamatay ang dalawampung libong mamamayan ng Nineveh na hindi nakakaalam sa tama at mali, di pa kabilang ang mga hayop?”

Alam ninyong nag-viral ang wish ni Kara David, na ngayon ay wish na rin ni Archbishop Soc Villegas. Pero kahit si Kara at Abp. Soc, kung siryoso man sila, sigurado ako sasabihin nila: “Suggestion lang naman po. Loob mo pa rin ang masusunod, Panginoon.” Sino nga ba naman tayo para mag-utos sa Diyos?

Parang tayo ngayon ang bayan ng Nineveh. Nalulunod na sa baha ng korapsyon. Tuluyan nang nawalan ng tiwala sa mga pulitiko dahil sa ginagawa nila sa pondo ng bayan na mas masahol pa sa lahat ng kalamidad na pwedeng dumapo sa ating bansa. Biglang namulat tayo na ang patronage politics ng mga political dynasties pala ang pinakamalaking salot sa ating bansa. Kung pwede lang na tulad ng Iphone, o laptop, ireset mo lang uubra na ulit kung pumalya. Pero hindi, hindi naman basta maaayos ang lipunan kahit mamatay pa ang mga kurakot sa bansa, papalitan lang sila ng mas maraming iba pang kurakot. Tayong lahat ang dapat mag-reset. Kasama tayo sa problema, dapat kasama rin tayo sa solusyon. Kasama tayong magbubuwag sa kultura o kalakaran ng katiwalian. Kung madungis na ang bata, paliguan. Pero pagkapaligo sa bata, ang tubig na madumi ang itapon, huwag ang bata. Ganyan din sa ating pamahalaan. Kahit pumapalya, hindi naman kailangang itapon lahat—pinagpaguran natin iyan. Ayusin, bantayan, paandarin ang mga institusyon na dapat umubra. Hindi kudeta, hindi revgov, hindi military junta, hindi snap election. Hayaan munang umubra ang batas: hindi bagong election term kundi mahabang prison term sa mga mandarambong.

Siyanga pala. Sa ebanghelyo ni San Lukas, hindi naman tuluyang nawawala ang linyang SUNDIN ANG LOOB MO. Sa eksena ng “agony in the garden,” nang luminaw kay Hesus na bahagi ng misyon niya ng pagtubos ang magdusa at mabitay sa krus, sa bandang huli binigkas na rin niya ang nawawalang linya: HINDI ANG LOOB KO, KUNDI ANG LOOB MO AMA ANG MASUNOD.

ANG DIYOS NA NAGLILINGKOD

 25,649 total views

Homiliya para sa Ika-27 Linggo sa Karaniwang Panahon – Oktubre 5, 2025 (Lk 17:5-10)

Noong una, akala ko nagkamali si San Lucas sa pagkakasalaysay niya ng kwento ni Hesus tungkol sa alipin at ang kanyang amo. Kung ang gusto lang niyang idiin ay ang kababaang-loob ng alipin, dapat sana’y sa alipin nakatuon ang kwento mula sa umpisa. Pero bakit sinimulan niya ang kuwento sa isang tanong na nag-aanyaya sa mga alagad na ilagay ang sarili sa panig ng amo? “Sino sa inyo ang magsasabi sa alipin niya matapos nitong magpastol at mag-araro sa bukid na kumain muna ito pag-uwi sa bahay ng amo?”

Parang baligtad, di ba? Dapat sana ganito ang tinanong niya: “Sinong alipin na pagkagaling nito sa bukid, matapos mag-araro at mag-pastol ng mga tupa, ay aanyayahan ng amo niya na umupo at kumain?” Kung ganito ang naging simula, mas logical ang magiging dating ng conclusion ng parable: “Ganyan din kayo. Kapag nagampanan na ninyo na ang inyong tungkulin, sabihin ninyo, ‘Kami po’y mga abang alipin lamang, ginawa ko lang po namin ang aming tungkulin.’”

Ang problema, sa bersyon na binasa natin kay San Lucas, ang atensyon sa simula ay nasa amo. At kung tutuusin, parang napakalupit ng ugali ng amo sa kwento. Kagagaling lang ng alipin mula sa pag-papastol at pag-aararo, pagod at siguradong gutom dahil sa mabigat na trabahong bukid. Pero imbes na hayaan munang magpahinga o kumain, uutusan pa ulit niya ito na magluto, maghain sa mesa amo, at maghugas pa ng plato pagkatapos. Parang walang pakiramdam ang amo; walang malasakit, parang hayop ang trato sa alipin. Makatao ba iyon? Hindi kaya talagang pinag-ri-react tayo ni San Lukas?

Kung ako ang magbibigay ng pamagat sa talinghagang ito, tatawagin ko itong “Ang Kuwento ng among mapang-abuso.” Mabuti na lang at wala pang CCTV noon, at wala pang social media. Kung meron at nakunan ito ng video, baka trending agad ang video ng amo at viral ang galit ng mga tao!

Kaya naman, nang sabihin ni Hesus sa dulo ng kwento na ang alipin ay di dapat maghintay ng pasasalamat, kundi sabihing, “Walang kwentang alipin lang kami; ginawa lang namin ang aming tungkulin,” parang may kumukulo sa dibdib mo. Parang gusto mong sabihing, “Sandali lang! Hindi ba’t katatapos lang nyang mag-araro at magpastol sa mga tupa? Tapos uutusan siya ulit at sasabihin pa niya na walang siyang kwenta?”

Pero sa mas malalim na pagninilay, palagay ko sinadya talaga ni Hesus ang ganitong paraan ng pagkukwento—para ipamukha sa mga nakikinig kung sino talaga sa dalawa ang nawawalan ng dangal sa iniaasta nila: ang amo o ang alipin?

Sa ganitong paraan parang naididiin ni Hesus ang ganitong punto: “Kahit anong kalupitan ang gawin sa iyo, hindi nila kayang agawin ang dangal ng iyong pagkatao kung hindi mo ito hahayaan.”
Naipakita Niya ito sa sarili Niyang buhay—nang siya’y hubaran, sampalin, kutyain, at ipako sa krus. Sino ang tunay na nawalan ng dangal? Hindi si Hesus, kundi ang mga umapi sa Kanya.
Iyan ang unang punto natin: ang karahasan o pang-aabuso ay hindi kailanman kayang agawin ang dignidad ng taong marunong magmahal at magpakumbaba. Ang tunay na kawalan ng dangal ay nasa panig ng umaapi, hindi ng inaapi.

Ang ikalawang punto: ang tunay na lingkod ay hindi kailangang ipagmalaki ang kanyang serbisyo. Hindi siya nagbibilang ng ginawa, hindi naghihintay ng gantimpala o papuri.
Parang ganito: nasa isang kainan ka at may naiwan kang bag sa upuan na may lamang malaking halaga. Nakita mo ito at ibinalik mo sa may-ari. Labis siyang natuwa, kinunan ka ng video, ipinost sa social media, at biglang nag-viral. Tinanong ka ng mga tao kung binigyan ka ng “reward.” Sagot mo: “Hindi na kailangan. Maliit na bagay lang iyon. Ginawa ko lang naman ang tama. Itinuro kasi sa akin sa kindergarten na huwag kukunin ang hindi akin.”

Ganyan dapat ang ugali ng Kristiyano—gumagawa ng mabuti hindi para mapansin, kundi dahil iyon ang tama. Kapag para bang napaka-big deal na sa lipunan ng ganitong pagmamalasakit o paggawa ng kabutihan, baka ibig sabihin wasak na ang lipunan na iyun. Di na normal o pangkaraniwan ang maging tapat.

Sa isang taong gumagawa ng dapat gawin na walang hinihintay na gantimpala o recognition, simple language ang statement niya. Ibig sabihin, ineexpect lang niya na ganyan din ang gagawin ng iba kung siya naman ang mawalan. Ang kabutihan ang dapat gawing normal, karaniwan, hindi pambihira hindi ang kabaligtaran.

Naalala ko tuloy ang isang taong nagtanong sa akin dati: “Bishop, hindi ba’t sa lahat ng parabula, ang amo ay palaging kumakarawan sa Diyos?” Sagot ko: “Ay, hindi palagi. Minsan, may mga talinghaga rin kung saan ang kumakatawan sa Diyos ay hindi ang amo kundi ang katiwala o alipin.”

Halimbawa, sa talinghaga ng puno ng igos na hindi namumunga, gusto na ng amo na ipaputol ito dahil wala daw silbi. Pero ang hardinero—ang alipin—ang nakiusap sa amo, “Sir, Bigyan pa po natin ng isang taon.” Siya ang larawan ng Diyos ng habag at malasakit.

Ganoon din sa Ebanghelyo ngayon: hindi ang amo na napaka-demanding ang nagri-represent sa Diyos, kundi ang utusan na laging nakalaan na maglingkod, walang reklamo, walang hinihintay kapalit.
Naalala ko tuloy ang yumaong Obispo Claver. Mahilig siyang magtrabaho sa garden na nakasuot parang janitor. Isang araw, may bisitang dumating at nag-akalang hardinero itong nadaanan niya. “Manong, nandiyan ba si Bishop?” tanong ng bisita. Sagot niya, “Oho.”

Sabi ng bisita, “Pakibaba mo nga itong regalo ko sa kanya, mabigat kasi. Idiretso mo na sa kusina. Saan nga ba si Bishop?”

Sagot niya, “Diyan lang po sa bahay, diretso lang kayo at tumimbre sa pintuan.”

Dinala ng bisita ang sako ng mais sa kusina. Nang lumabas na ang obispo suot ang kanyang sutana, halos matulala ang bisita—ang inutusan pala niya ay si Bishop Claver na mismo!
Ganyan ipinakilala ni Hesus ang Diyos sa atin—hindi bilang Amo na nag-eexpect ma paglingkuran sita, kundi bilang Diyos na marunong maglingkod.

Sabi Niya sa Lk 22:27, “Sino ang mas dakila, ang nakaupo sa hapag o ang naglilingkod? Hindi ba’t ang nakaupo? Ngunit ako ay nasa gitna ninyo bilang naglilingkod.”

Ang Diyos na naglilingkod—iyan ang Diyos ni Hesus. At kung gusto nating maging tunay na mga alagad Niya, dapat ganito rin tayo: hindi naghahanap ng gantimpala, kundi masaya sa mismong gawain ng paglilingkod. Sa wikang Frances, kapag pinakiusapan kang gawan mo ng pabor ang isang tao, ang isasagot ay “Oui, madame, avec plaisir!” Opo mam, ikatutuwa ko po ang mapaglingkuran kayo.

Dahil sa huli, iyon ang tunay na kabanalan: kapag ang paglilingkod ay nagiging likas, at ang kabutihan ay nagiging ugali, hindi palabas.

WALANG PAKIALAM

 27,297 total views

Homiliya para sa ika-26 Linggo ng KP, 28 Setyembre 2025, Amos 6:1a,4-7; Lukas 16:19-31

Sa isang rekoleksyon minsan binasa ko ang kwento ng pulubing si Lazaro sa ating ebanghelyo at ang tanong ko ay ganito: sa palagay ninyo ano ang ikinamatay ng pulubing si Lazaro? May nagsabi: gutom po. May nagsabing: sakit po. Sabi ko—“Anong sakit?” Infection daw dahil maraming sugat sa katawan. May nagsabi rin na baka daw “rabies”, dahil hinihimod daw ng mga aso ang kanyang mga sugat. Ang gagaling nilang mag-isip.

Sabi ko, oo, pwedeng gutom, pwedeng sakit, pero ayon sa mga pag-aaral, alam ba ninyo kung ano ang pinaka-malaganap na dahilan ng pagkamatay ng marami? Kawalan ng pakialam. Hindi naman kawalan ng pagkain ang ikinamatay ni Lazaro sa kwento. Maraming pagkain—pero lahat nasa mesa ng mayaman. Abot-kamay lang naman ang layo ni Lazaro—pero kahit daw mumong nahuhulog mula sa mesa, hindi nito maabot. Nauunahan pa siya ng mga aso.

Parang ganyan din sa mga siyudad—di ba nasa mga gilid-gilid lang ng metro-Manila ang nakararaming mga Lazaro? Hindi naman sila namamalimos. Kayod-kalabaw nga sila sa trabaho pero dahil kakarampot lang ang sweldo, hindi maka-afford ng disenteng pabahay, hindi mapakain ng sapat at mapaaral ang mga anak, hindi kayang ipaospital kapag nagkasakit—tulad ng leptospirosis kapag nag-ooverflow na ang mga estero at binabaha na ang kanilang mga kabahayan dahil sa palpak o multong flood control. Sila ang nakararami.

Sa may di kalayuan—nandiyan lang ang mga tipong Forbes Park at Alabang at iba pang mga exclusive subdivisions ng mga mayayaman—mala-palasyong bahay na matataas ang bakod, may CCTV pa at mga security guard. Malalaki ang garahe—hindi tatlo o apat lang ang sasakyan kundi tatlumpu o apatnapu, mga luxury cars pa. Minsan gagawin pa silang huwaran ng pag-asenso sa buhay, dahil daw “madiskarte”. Yung tipong bibili ng sasakyang Rolls Royce dahil may libreng payong. Yung tipong kakain sa mamahaling restoran na ang bill ay mahigit 700K. Yung tipong reregaluhan ang asawang celebrity ng singsing na nagkakahalagang 50 Million pesos. Yung tipong isang relo ay milyon ang halaga. Ano ang mensahe ng ganyang klaseng pamumuhay sa lipunang katulad ng Pilipinas kung saan ang majority ay isang-kahig isang tuka? “WALA AKONG PAKIALAM! MAGDUSA KAYO, BASTA AKO MAG-EENJOY.”

At ang mga Lazaro sa paligid, kapag natuksong mag-shoplift ng isang latang corned beef para pamatid-gutom, kapag nahuli, kulong kaagad! At kapag ayaw nang maabala ng may-ari ng tindahan na magsampa ng kaso, imbentuhan pa ng pulis ng kaso—illegal gambling—cara y cruz.: PD 1602. Katawa-tawang batas dahil legal na legal na ngayon ang magsugal online, di na kailangan magtungo sa casino. Ang bawat cellphone pwedeng maging casino; pwede nang magsugal ang sinuman—bata o matanda, 24/7; tapos ikukulong ang nagka-cara y cruz? Dahil hindi nagbayad ng buwis sa PAGCOR? Ang dukha walang kalaban-laban sa batas. Pero ang gumagawa ng mga budget insertions sa National Budget, ang mga pulitiko, kontratista at mga partners in crime sa mga ahensyang gubyerno na nagnanakaw ng bilyon-bilyon sa kabang-yaman hindi mapakulong; kayang-kaya kasi nilang kumuha ng abugado pag nakasuhan.

May nabasa akong isang research—sino daw ba ang pinakamabilis matuksong magsugal sa mga tao? Hindi naman iyung may maraming pera kundi iyung walang-wala. Nakikipagsapalaran. Isusugal iyung kahit na konting kinikita nila dahil desperado sila. Ganyan din ang pulitika natin. Sugal din iyan—kaya nga ang pinakamadaling paraan para manalo ay pamumudmod ng ayuda at pamimili ng boto ng mga pulitikong makakapal ang mukha. Siyempre alam nila—ang maraming botante nasa survival mode; mga desperado iyan. Sumusugal sila, kumbaga. Ba’t di nila itataya ang boto nila kung kahit konting pambili ng bigas may maiuuwi sila? Ano ang karapatan nating tawagin silang bobotante?

Ang mas malaki ang pananagutan sa mata ng Diyos ay ang nagsasamantala. Walang ipinagkaiba sa usurerong nagpapautang nang malaki ang patubo sa alam naman nilang desperado at walang pambayad, mga tipong kapit sa patalim—para mas lalo silang mabaon sa hirap at mas madaling mapasunod pag eleksyon, para wala silang choice kundi itaya ang lahat pati puri at dangal ng pagkatao. Sugal din ang pulitika sa ating bansa. At ang ginagamit na puhunan ng maraming pulitiko ay perang galing din sa taumbayan; ipinambayad-buwis. Mabuti pa nga ang mayaman katulad ng nagpapatakbo ng mining companies, nakakaiwas sa tax; ang mahihirap—kaltas kaagad—sa suweldo, sa pinambayad kuryente at tubig, sa bawat grocery na binili, may patong na agad na buwis, buwis na ibinubulsa pala ng mga umiimbento ng ghost flood control project. Hindi lang tubig-ulan ang nagpapabaha sa ating bansa kundi korapsyon; at ang ugat ng korapsyon ay KAWALAN NG PAKIALAM.

Ang mga walang pakialam ang binabalaan ng ating unang pagbasa mula kay propetang Amos: Sa aba ninyo! Sawimpalad kayo! Ito ang sigaw ng propeta. Bakit? Aanihin ninyo ang itinanim ninyong kawalan ng pakialam. Sino ang makikialam sa inyo kapag bumaligtad ang sitwasyon at kayo naman ang nangailangan? Ang simbolo ng kawalan ng pakialam sa pagbasa ay bangin, agwat, o distansya. Kahit magsisigaw ka, walang makaririnig. O kahit marinig ka, walang makatatawid. Paano ka ililigtas kung pinaka-taas-taas mo ang mga pader ng bahay mo?

May good news at bad news po ako sa inyo tungkol sa kabilang buhay. Una, ang good news: lahat tayo ay pupuntang langit dahil lahat naman tayo ay welcome sa Panginoon. Pero heto ang bad news, kahit lahat papasok ng langit, hindi lahat mag-eenjoy sa langit. At iyon ang impyerno—iyung nasa langit ka na pero hindi ka maligaya. Bakit? Kasi sa langit, para mabusog ka kailangan magpakain ka ng iba. Para lumigaya kailangang magpaligaya ng iba. Kaya paano ka liligaya kung sa lupa nabuhay ka para sa sarili lamang.

Minsan kapag naantig ang damdamin natin at tumulong tayo sa mga kapos-palad, akala natin sila ang ginawan natin ng pabor. Hindi po. Kapag naaantig tayo at natututong magmalasakit—sila ang tumutulong sa atin. Tayo ang tumatanggap ng pabor—nagigising ang kabutihan sa ating puso, natututo tayong maging makatao at magpakatao. Ang nag-aakalang siya’y tumulong ang siya palang natulungan. Kasi dito sa mundo madali ang maging tao ngunit mahirap magpakatao. Pwedeng mukhang tao pero ugaling hayop kapag walang pakialam, kapag walang hinahabol kundi sariling kapakanan. Kapag nararamdaman na natin ang nararamdaman ng kapwa, noon pa lang umuunlad ang ating pagkatao.

May kuwento tungkol sa labandera namin noon sa seminaryo. Minsan dahil bakasyon, walang tao sa seminaryo kundi sila. Habang natutulog pagpapananghali, hindi alam ni Ate Rose na pumasok pala ang mga bata sa may iskwater, naakit sa mga hinog na kaimito na nahuhulog lang. Tatlong bata ang nakaakyat. Pero natakot sila nang lumabas si Ate Rose para maglaba. Mabilis na bumaba ang dalawa at nagtakbuhan. Ang pinakamaliit natakot, nagpanic, nakatapak sa tuyong sanga at nahulog sa tapat ng batya. Shocked si Ate Rose, pinulot ang bata, itinakbo sa ospital. Sa ospital—tinanong siya: pangalan ng bata? Sagot, ewan ko po. Address ng bata? Sagot: ewan ko po. Kaano-ano nyo ang bata? Sagot: wala po.

Sabi tuloy ng nars: E ba’t kayo nag-iiiyak diyan e di naman pala ninyo kaano-ano ang bata? Sagot: kasi para kong nakita ang sariling anak ko sa kanya. Malasakit ang tawag doon; kabaligtaran ng walang pakialam. (Walang kinalaman ito sa kunwari’y malasakit na ginagamit pa rin ng ibang mga pulitiko.)

Ito lang ang mag-aangat sa ating pagkatao at makapagliligtas sa ating bansa na nalulubog sa baha ng korapsyon at kawalan ng pakialam.

GUSTONG YUMAMAN?

 26,620 total views

Homiliya – September 19, 2025

Friday of the 24th Week in Ordinary Time, 1 Timoteo 6:2c–12, Lukas 8:1–3

Kamakailan, nag-celebrate ng birthday ang pamangkin kong si Kara David. Binigyan siya ng birthday cake na may kandilang nakasindi, at tinanong kung ano ba ang wish niya. Ang sinabi niya sa video ay ang wish niyang mangyari sa mga nangungurakot sa bayan. Pabirong isinigaw, sabay halakhak at pinatay ang kandila. Aba, nagviral ba naman ang video! Nakaka-relate daw ang marami sa wish niya. Kasi nga ngayon, mainit ang usapin tungkol sa corruption sa Senado at Kongreso. Totoong ‘pag parang wala tayong magawa para masupil ang katiwalian parang natutukso na tayong maghinagpis at managhoy tulad ng maraming Salmo sa Bibliya na kapareho ng tono ng birthday wish ni Kara.

Pero may isa pa siyang video interview na sana nag-viral din. Ininterbyu siya ng isang pari tungkol sa mga values na napulot niya sa pamilya. Naalala daw niya ang kantang “Sana’y Mayaman” na madalas kantahin noon ng mother niya, ang yumaong hipag ko na si Karina Constantino David. Ang simula ng kanta ay tanong ng anak sa nanay niya: kung sila daw ba ay mayaman. Sabi naman ng nanay, hindi anak, pero nakakaraos lang naman tayo. Sasabihin ng bata na siya, ako gusto ko yumaman nang husto, para mabili daw ang gusto. Sabi ng ina:

“Anak, makinig ka. Sa ating mundo maraming lamangan, kasi mayroong suwapang na gustong magpakayaman. Di na bale ang ibang lunod sa kahirapan, basta’t makuha lang ang pansariling kabutihan.” At nagpaliwanag pa. Isipin mo aniya,
“Kung ang tao’y sampu, at ang pera’y sampu lamang
At walang lamangan sa mga mamamayan,
Sa ganitong sitwasyon, walang maghihirap…

Pero kapag may isa na kumuha ng lima, anong matitira sa siyam? Paghahati-hatian ang naiwang pera. Ang siyam ay maghihirap, at ang isa’y magpapasasa.

Magandang palaisipan, di ba? Ito ang ibinubunga ng kawalan na katatarungang panlipunan. Sabi ni San Pablo sa ating unang pagbasa ang korapsyon ay sa puso ng tao nagsisimula: isang bulok na puso—na walang pakundangan sa kapakanan ng iba. (Cor-ruptus mula sa cor, ‘puso’ at rompere ‘wasak’ : pusong wasak, kaloobang bulok.) Magandang pag-isipan habang pinakikinggan natin ang imbestigasyon sa mga maanomalyang mga flood control projects. Ang pondo na dapat sana’y panlaban sa baha at laan sa kalusugan, edukasyon at iba pang mga pangangailangan ng marami, napupubta sa bulsa ng iilan. Resulta: patuloy na nalulubog sa baha at kahirapan ang marami sa ating bayan.

Sabi ni San Pablo sa unang pagbasa:

“Wala tayong dala nang isilang tayo sa mundo, at wala rin tayong dadalhin sa ating pagpanaw. Kung may pagkain at damit, dapat masiyahan na tayo. Ngunit ang mga nagnanais magpakayaman ay nahuhulog sa tukso at sa bitag… Sapagkat ang pagkahunaling sa salapi ang ugat ng lahat ng kasamaan.”

Ang salita para dito sa English ay: avarice—pagkaganid, pagkagahaman. Ito ang nangyayari kapag natuto ang tao nagsisimula mahalin ang pera at gamitin ang tao, imbes na mahalin ang tao at gamitin ang pera.

Sa Africa, may isang prinsipyo na tinatawag na Ubuntu: “I am because we are.” Ang ibig sabihin: ang tunay na yaman ay hindi nararanasan sa makasariling pagpapasasa, kundi sa pagkilala na ang ating buhay ay nakatali sa kapwa. Kung ang kapwa ko ay naghihirap, kahit maginhawa ang lagay ko hindi rin ako magiging tunay na maligaya.
Ang ebanghelyo ay tungkol sa mga babaeng may kaya na taos-pusong nagbahagi ng meron sila para mas marami ang maabot ng mabuting balita: na lahat tayo ay magkakapatid. Ang tunay na yaman ay hindi nasusukat sa dami ng pera, kundi sa lalim ng ating pakikipagkapwa at pakikibahagi.

Mga kapatid, ano ang mensaheng pwedeng baunin natin ngayon?

1. matutong makontento sa simpleng pamumuhay.
2. laging magpasalamat sa biyaya ng Diyos.
3. gamitin ang natatanggap nating pagpapala para sa kabutihan ng nakararami, hindi para sa sariling bulsa.

Sabi nga ng sumikat na tema noong ipagdiwang natin ang 500th year of Christianity: “Gifted to give.” Tayo’y Pinagpala para maging pagpapala sa iba.

Kung ituturing natin ang isa’t isa bilang kapatid, at ang lahat ng pondo ng bayan ay para sa ikabubuti ng lahat, maaampat natin baha ng kahirapan, wala sanang magugutom, at wala ring magpapasasa sa kayamanang hindi pinagpaguran.

KAMUHIAN?

 25,379 total views

Homiliya – Bihilya Ika-23 Linggo sa Karaniwang Panahon,

Triduum Mass para sa Birhen ng Nieva, 6 Setyembre 2025, Lk 14:25–33; Salmo 90

Napakalakas ng dating ng salitang ginamit ni Hesus sa Ebanghelyong narinig natin: ang salitang “kamuhian.” Sabi ni Hesus: “Na kung ibig daw nating maging alagad niya, maging handa daw tayong kamuhian ang ama’t ina, asawa’t mga anak, kapatid, at maging sa sariling buhay.” Nakakagulat, hindi ba? Paano ba mai-rereconcile ito sa mga turo ni Hesus tungkol sa pag-ibig sa Diyos, sa kapwa at maging sa namumuhi sa atin?

Mahusay ding gumamit si Hesus ng mga paraan ng pananalita na may halong biro, sarcastic ang dating o nang-aasar. Kung minsan, nilalagyan ng quotation marks ang salitang “kamuhian” dahil galing ito sa paratang ng mga namumuhi noon sa mga sinaunang Kristiyano. Kung anu-ano ang itinawag noon sa kanila para siraan sila: rebelde laban sa gobyerno, mga panatiko, mga baliw, kanibal sa kumakain ng katawan at dugo ng kanilang iniidolo. Tinawag din silang mga “taga-wasak ng pamilya” dahil marami sa kanila ang itinakwil ng pamilyang Hudyo. Ang punto niya ay ganito: handa ba kayong humarap sa pagsubok? Magdusa at magsakripisyo? Di ba may kantang ganito: “I beg your pardon, I never promised you a rose garden.” Nililinaw niya: ang makipagkaisa sa buhay niya at misyon ay hindi hindi madali; may kaakibat na sakripisyo.

At dito pumapasok ang tanong ng Salmo 90: “Ituro mo sa amin na bilangin ang aming mga araw nang tama upang kami’y magkaroon ng karunungan ng puso.” Maikli lang ang buhay. Parang damo sa umaga, nalalanta sa gabi. Hindi ang haba ng buhay ang sukatan, kundi kung paano natin isinabuhay ito. Si Hesus, tatlumpu’t tatlong taon lang nabuhay sa lupa, tatlong taon lang nangaral at nagmisyon, pero hanggang ngayon, dalawang libong taon na, patuloy pa rin ang Kanyang impluwensiya sa buong mundo.

Minsan, kailangan nating matutong manahimik at maghintay. Tulad ng imahen ng Birhen ng Nieva na minsang itinago sa ilalim ng lupa habang dumaraan ang kaguluhan sa Espanya. Tulad ni Elias na naghintay hanggang lumipas ang bagyo at lindol bago niya marinig ang mahinang tinig ng Diyos. Tulad ni Hesus na pumunta sa ilang para maghanda sa Kanyang misyon. Doon lumalago ang karunungan ng puso.

Mga kapatid, hindi tungkol sa pagkakapit sa maraming bagay ang pagiging Kristiyano. Ito ay tungkol sa kahandaang matuto kung ano ang dapat nating bitiwan para sumunod nang buong puso kay Kristo. Ang ibig sabihin ng “kamuhian” ay ito: Ano ang kaya mong isuko, para makapagmahal nang higit?

At ngayon, kung titingnan natin ang ating bayan, hindi ba’t may malakas na reaksiyon ang mga Pilipino tungkol sa mga imbestigasyon sa flood control corruption? Sabi nga ng iba, para bang nagiging palabas na lang sa Senado o Kongreso—mga pasabog na tanong, mga kunwaring galit—pero sa dulo, walang malinaw na pananagutan. Para bang lahat tayo ay niloloko, samantalang ang mga ordinaryong mamamayan ang lumulubog sa baha taon-taon.

Ano ang kinalaman nito sa Ebanghelyo? Heto: Ang tunay na alagad ni Kristo ay hindi pwedeng pumikit o manahimik sa harap ng katiwalian. Ang tawag sa atin ay maging handang magsakripisyo, kahit pa tawaging “kontra,” kahit pa kutyain o siraan, basta’t malinaw ang ating paninindigan para sa katotohanan at katarungan.

Mga kapatid, iyon ang hamon ni Hesus: kung hindi natin kayang bitawan ang sariling interes, takot, o komportableng buhay, hindi tayo makakasunod sa Kanya. Pero kung matututo tayong “bilangin ang ating mga araw nang tama,” gaya ng panalangin ng Salmo, makakamtan natin ang tunay na karunungan ng puso.

Nawa’y sa tulong ng Birhen ng Nieva, matuto tayong tumindig kahit sa gitna ng maling paratang, panlilinlang, o pang-aapi—para maging tunay na alagad ni Kristo, buo at tapat hanggang wakas.

Amen.

ENTIRE CUM ECCLESIA, SENTIRE CUM CHRISTO

 35,270 total views

HOMILY for the Episcopal Ordination of Bishop Dave Capucao, 5 September 2025, Isa 61:1-13; Romans 14:1-12; John 10:11-16

Minamahal kong bayan ng Diyos sa Infanta, mga kapatid kay Kristo, magandang umaga po. Magpasalamat tayo sa Panginoon na tumawag sa atin na magkatipon para sa Misang ito sa importanteng okasyon ng ordinasyon at pagtatalaga ng bagong obispo ng Infanta, Bishop Dave Capucao. Ikinagagalak nating makapiling ngayong umaga ang kapatid na arsobispo ng Maynila, Cardinal Joe Advincula, ang Tagapamuno ng ating Pagdiriwang ngayon, ang ating Papal Nuncio Archbishop Charles John Brown, kasama ang dalawang magkasunod na dating obispo ng Infanta—Rolly Tirona at Bernie Cortez. Narito rin ang bagong halal at incoming president ng CBCP—ang arsobispo ng Lipa, Archbishop Gilbert Garcera, at iba pang na kapatid na obispo ng Pilipinas.

May kuwento akong narinig tungkol sa isang pari. Dahil ilulunsad nila ang kanilang Corporal Works of Mercy programs sa parokya, nag-paskil siya sa simbahan ng isang linya mula sa ating pagbasa ngayon kay propeta Isaias: “He has sent me to bring good news to the poor.” Pinagalitan daw siya ng isang mayamang benefactor. (Yung tipo yatang yumaman sa ghost projects na flood control.). Sabi daw ng benefactor: “Bakit to the poor lang? Para namang may diskriminasyon. Dapat good news for all—rich and poor.”

Sige ho, sabi naman ng pari. Ie-edit ko po. Binaklas niya yung kartolinang cutout na “to the poor” pero binaklas din niya ang “good”, at naging: “He has sent me to bring news.”
Sabi ng benefactor: “O bakit nawala ang good?” Sagot ng pari: “E kasi ho nawala ang poor. Ang balita ng Diyos ay hindi naman ho kasi magiging good news para sa mga nag-iisip na hindi na sila poor, na sapat na sila, busog na sila, mayaman na sila, at wala na silang kailangan.” Baka bad news pa nga ang maging dating ng balita ni Kristo para sa kanila.”

Ayun, nabawasan tuloy siya ng benefactor. Di ba gayon din ang punto ng talinghagang binigkas ni Hesus tungkol sa mayaman na hangal na namrublema kung saan ilalagay ang sobra-sobra niyang ani. Wala siyang kausap kundi sarili. At ang solusyon niya—gumawa na lang ng mas malaking kamalig para mapagkasya ang kanyang mga luxury vehicles, este, yung ani pala.

Mabuting Balita para sa Mahirap

Simple lang naman ang punto. Ang taong hindi na marunong umamin ng sariling karukhaan at karupukan ay hindi na makaririnig ng mabuting balita. Kaya nga ang misyon ni Jesus ay hindi lang to comfort the afflicted. Minsan ay to afflict the comfortable. Not because he hates them but because he wants to dispose them for the good news.

Tulad ni Zacchaeus—naging eksperto na siya sa climbing—social climbing. Nasanay tumungtong sa kapwa-tao upang makaaangat sa pag-aakalang iyun ang magpapatangkad sa maliit niyang pagkatao. Paano pinaabot ni Hesus sa kanya ang good news? Tiningala siya at pagkatapos, pinababa. Malinaw ang good news niya: Zaccheus, you want to go up? Come down! Doon lang niya natagpuan ang kalayaan, nang matutuhan niya bitawan ang mga bagay na umaalipin sa kanya.

Sentire cum Ecclesia, Sentire cum Christo

Ang motto ni Bishop Dave ay Sentire cum Ecclesia—to think, to feel with the Church. Pero kung ang Simbahan ay Katawan ni Kristo, gaya ng turo ni San Pablo, ibig sabihin ang Sentire cum ecclesia ay sabay na Sentire cum Christo—to think to feel with Christ, to love with the love of Christ Himself.

Sabi ni San Pablo sa Philippians 2: “Complete my joy by being of the same mind having the same love (as Christ), by feeling, thinking, having the same attitude as Christ’s….” Ibig sabihin, kung anong iniisip, nararamdaman, at minamahal ni Kristo—iyon din ang ating isipin, damhin, at mahalin.

Posible ba iyon? Oo, kung matututo tayong magpakumbaba, “If we can learn to regard others as more important than ourselves. If we learn to care not just for our own interests, but also for those of others.”

Ito ang tinatawag ni San Pablo na kenosis—ang lubos na pagbubuhos ng sarili. He emptied himself. Hindi siya nag-ambisyon makipantay sa Diyos. Kahit sinasabi natin sa kredo na umakyat sa langit at lumuklok sa kanan ng ama, mahalagang isaisip: Hindi siya umakyat sa langit; iniakyat siya. Hindi siya lumuklok sa kanan ng Ama; iniluklok siya. Hindi niya itinaas ang sariling bangko. Tatandaan mo ito mamayang iluluklok ka.

Mga kapatid, dito po nakaugat ang pagiging mabuting pastol—sa kanyang pagkakatawang-tao siya’y naging dukha kasama ng mga dukha. Nakipagluksa sa mga nagluluksa, nakigalak sa mga nagagalak. Niyakap ang kahirapan, upang tayo’y mapagkalooban niya ng kayamanang walang hanggan.

Ang Pamana ng mga Pastol ng Dukha

Ito rin ang pamana ng inyong pangalawang obispo sa Prelatura ng Infanta: Bishop Julio Labayen—ang maitaguyod ang isang Simbahang tunay na Church of the Poor. At ito rin ang pinanindigan ng isa pang inspirasyon ni Bishop Dave—si San Oscar Romero ng El Salvador, na pumili rin ng parehong motto, at nag-alay ng buhay para sa mga dukha at inaapi.

Para sa kanya, ang pinakamahalagang aspeto ng pagiging obispo ay acompañamiento—ang apostolado ng pag-aantabay. Kakaibang klase ng pamumuno: hindi mo pinangungunahan ang pamayanan, hindi dumidikta kundi nakikipagkaisang-puso, nakikiramdam, nakikinig, nakikilakbay, nakikibahagi sa lakad ng bayan.

Ang Tanda ng Katawan ni Kristo

Sabi ni San Pablo sa ating 2nd reading sa Romans 14: “None of us lives for oneself, and none of us dies for oneself; whether we live or die, we are the Lord’s.” Tayo ay sa kanya. Nasabi minsan ni San Agustin, ang Eukaristiya ay hindi tulad ng ordinaryong pagkain na kapag kinain natin ay dina-digest natin, binabago natin upang maging mahagi ng ating katawan ang sustansya nito. Sa pagtanggap natin sa katawan ni Kristo, tayo ang binabago niya at ginagawa niyang kabahagi ng kanyang katawan.

Kaya siguro may kasabihan tayo sa Filipino: Ang sakit ng kalingkingan, ramdam ng buong katawan. Totoo ba ito? Depende. Oo kung malusog ang katawan. Paano makakaramdam ang katawan kung paralisado ito, o kung bangkay na ito? Kung hindi na natin nararamdaman ang isa’t isa—lalo na ang hinaing ng mahihirap—hindi na tayo buhay na katawan ni Kristo. Baka bangkay na lang.
Isang Salita kay Bishop Dave

Kaya Bishop Dave, ngayong araw, ipinagkakatiwala sa iyo ni Jesus ang kawan ng Infanta. Ang iyong misyon: Sentire cum Ecclesia, Sentire cum Christo. Ibig sabihin, marunong makiramdam, makiiyak, makitawa, makiisa. Hindi bilang pinunong nagmamando mula sa itaas, kundi bilang pastol na nakikibahagi sa buhay ng kawan.

Kay Hesus, ang tunay na landas paitaas ay pababa, pagpapakumbaba. Pagiging tagapaglingkod, kagaya ng Panginoon na naging dukha upang tayo’y payamanin sa Kanyang biyaya.

Mga kapatid, ipagdasal natin ang ating bagong obispo. Suportahan natin siya, at sama-sama tayong magpatuloy sa pamana iniwan ni Bishop Labayen—isang Simbahan ng mga Dukha, isang Simbahan na nakikiramdam kay Kristo, isang Simbahang buhay sa Espiritu.

MALINAW NA LAYUNIN

 30,910 total views

Homiliya para sa Miyerkules ng Ika-22 Linggo sa Karaniwang Panahon, 3 Setyembre 2025,

Lucas 4:38–44

“Dahil dito ako isinugo.”

Mga kapatid, ngayong araw ay iniimbitahan ko kayong pagnilayan ang isang salita: layunin. Kung may isang bagay na laging malinaw kay Jesus at hindi niya kailanman binitiwan, iyon ay ang kanyang matatag na sense of purpose.

Ikinuwento ni San Lucas na pinagaling ni Jesus ang biyenan ni Pedro, at agad itong bumangon at naglingkod. Ibig sabihin, ang paggaling ay hindi lang para sa kanya mismo, kundi para maipagpatuloy niya ang kanyang layunin sa buhay—ang magpakita ng malasakit sa mga bisita at ang maglingkod sa hapag.

Ano ba ang silbi ng mabuting kalusugan kung wala ka namang layunin sa buhay? Ano ang halaga ng malaking pera kung hindi mo alam kung saan ito gagamitin para sa ikabubuti? Ano ang saysay ng mataas na pinag-aralan kung walang direksyon? Mas mahalaga kaysa mahabang buhay ay ang buhay na may saysay. Tingnan natin si Jesus—tatlumpu’t tatlong taon lang ang kanyang buhay dito sa lupa, at tatlong taon lang ang kanyang ministeryo. Pero dalawang libong taon na ang nakalipas, ipinagdiriwang pa rin natin ang kanyang buhay, sinusundan ang kanyang halimbawa, inaalala ang kanyang mga salita, at tinatahak ang kanyang landas.

Paano niya napanatiling malinaw ang kanyang misyon? Sa pamamagitan ng panalangin. Kahit gaano siya kaabala, lagi siyang may oras para manalangin. Ayon kay Lucas, madalas niya itong gawin sa madaling-araw, bago sumikat ang araw. Palagi niyang hinahanap ang katahimikan sa isang liblib na lugar para ikabit muli ang sarili sa kalooban ng Ama. Kaya hindi siya naabala ng tukso ng masama.

Sabi pa sa Ebanghelyo, habang pinalalayas niya ang mga demonyo, sinubukan nila siyang pangalanan: “Ikaw ang Anak ng Diyos!” Ngunit pinatigil niya sila. Hindi niya hinayaang bigyan siya ng pangalan ng demonyo, dahil alam niyang kapag pinabayaan iyon, para bang may kapangyarihan sila sa kanya. Ang demonyo, alam n’yo, dalubhasa sa pambobola. Tulad sa tukso sa ilang, paulit-ulit niyang sinasabi: “Hindi mo ba alam kung sino ka? Anak ka ng Diyos! May karapatan ka!” Ang taktika niya ay papokusin tayo sa sarili—palakihin ang ating ego.

Kuwento pa ni San Lucas: lahat ay naghahanap kay Jesus nang magtago siya sa isang liblib na lugar para manalangin. At nang matagpuan nila siya, pinigilan nila siyang umalis. Para bang ang demonyo ay nagsasalita rin sa bibig ng mga tao: “Huwag ka nang umalis, Jesus! Ang dami mo nang tagahanga dito. Sikat ka na! Bakit ka pa aalis?” Kung sa wika ng social media, trending na siya, viral na siya. Pero ano ang tugon niya? “Kailangan kong pumunta rin sa ibang mga bayan at ipangaral ang Mabuting Balita sa kanila.”

Ito ang paraan ni Jesus ng pagsasabi: “Hindi tayo nandito para magtayo ng fans club. Nandito tayo para hanapin ang mga huli, mga maliliit, at mga nawawala—ang mga sabik makarinig na ang paghahari ng Diyos ay narito na. Kaya manatili tayong nakatutok sa ating layunin.”