1,687 total views
Homiliya para sa Huwebes ng Pang-anim na Linggo sa Karaniwang Panahon, 17 Pebrero 2022, Markos 8:27-33
“Ang Anak ng Tao ay kailangang dumanas ng matinding pagdurusa. Itatakwil siya ng mga matatanda ng bayan, mga punong saserdote at ng mga eskriba, at siya’y ipapapatay nila, ngunit sa ikatlong araw siya ay muling mabubuhay.”
Maganda ang “timing” ng pagbasang ito dahil nataón sa araw na ito ng Febrero 17, ang ika-isandaan at limampung taong anibersaryo ng kamatayan ng tatlong paring Pilipinong sina Padre Mariano Gomes, Jose Burgos at Jacinto Zamora, na mas kilala natin bilang GOMBURZA. 73 anyos ang edad ni Gomez, 35 lang si Burgos at 37 si Zamora nang masentensyahan sila ng kamatayan sa garrote sa Bagumbayan.
Binitay sa publiko ang tatlong paring ito ng kolonyal na gobyernong Espanyol dahil sa hindi-totoong paratang na sila ay kasabwat diumano sa nangyaring pag-aaklas sa Cavite (Cavite mutiny). Noon pa man, kahit wala pang social media, talagang uso na rin ang fake news at disinformation. Mas mabilis kumalat ang tsismis at paniwalaan ang kasinungalingan.
Sa totoo lang, kahit naman ang arsobispo ng Maynila at mga kaparian noon ay hindi daw naniwala sa paratang sa tatlong pari. Ngunit pinili ng marami sa kanila na tumahimik na lang dahil alam nilang may ibang dahilan kung bakit ang tatlong paring ito ang pilit na inaakusahan sa isang krimen na hindi nila ginawa.
Ang tunay na dahilan ay dahil malakas ang loob nina Gomburza na magsalita laban sa hindi patas na pagtrato sa mga paring katutubo na noon ay tinatawag na “Indio”. Bukod sa mababa ang tingin sa kanila ng mga purong Kastila, karamihan ay habambuhay na assistant na lang ang inaabot na posisyon sa mga parokya. Ito ang dahilan kung bakit marami sa kanila ang nagsipag-aral at nagpakadalubhasa sa mga unibersidad, para patunayan na matatalino rin ang mga Indio o katutubo, na maaari din silang maging mahusay, matalino, mga banal na pari na mapagkakatiwalaan din sa pagpapastol sa parokya. Si Padre Jose Burgos nga may dalawang doctorate: Canon Law at Theology.Si Padre Zamora, bukod sa Canon Law, nag-aral din ng Civil Law.
Napakatindi ng nararanasan nilang racist discrimination noon sa loob mismo ng simbahang Katolika na kontrolado pa rin ng mga Prayleng Kastila na masyadong loyalista sa kolonyal na pulitika ng Espanya. Sa tingin nila, ang mga paring katulad nina Gomburza ay delikado dahil makabayan ang dating nila—mataas ang pinag-aralan, matatalino.
Kung minsan, kapag may mga bumabatikos sa mga paring malakas ang loob na manindigan sa tama at totoo sa mga usaping panlipunan, lalo na sa moralidad ng pulitika, natatawa na lang ako kapag tinatawag silang mga “Padre Damaso”. Siguro mas mabuting Gomburza ang itawag sa kanila.
Hindi yata nila alam na hindi Pilipino ang karakter na Padre Damaso sa nobela ni Jose Rizal, at isang fictional character ito, na nagsilbing parang caricature ng ilang mga abusadong Prayleng Kastila (hindi naman lahat) na mas malakas ang loyalty sa kolonyal na gubyerno ng Espanya kaysa sa pananampalatayang Kristiyano.
Sa totoo lang, ang ikalawang nobelang isinulat ng ating pambansang bayani, ang EL FILIBUSTERISMO, ay dedicated sa tatlong paring binitay sa araw na ito. Nagkamali lang si Rizal sa petsa ng pagbitay sa kanila—Febrero 25 (o 28?) ang naisulat niya, hindi Febrero 17. Malay natin na magkakaroon din pala ng makasaysayang kahulugan ang February 25 pagkatapos ng 95 taon? 1891 nang isulat ni Rizal ang Fili, 1986 naman nang mangyari ang people power sa EDSA.
Sa hindi nalalaman ng marami, ang kamatayan ng tatlong paring ito ang naging inspirasyon para sa ating mga bayani na ipaglaban ang karapatan natin bilang mga Pilipino na lumaya na sa gubyernong kolonyal ng mga dayuhang Kastila. Malaki ang naging papel ng mga paring sekular at katutubo sa unti-unting pagmumulat noon ng mga Pilipino sa kanilang likas na dangal bilang mga mamamayan, at sa ating karapatang makilahok sa panlipunang pagbabago.
May mga pari daw noon na gumawa rin naman ng paraan para mapawalang-sala ang tatlong pari. May nagsikap na kumbinsihin sila na mangakong titigil na lang sila sa pagbatikos sa sistemang pinalalaganap sa simbahan ng mga Prayleng Kastila, na pinapanigan ng kolonyal na gubyerno. Ito’y para daw mailigtas nila ang sarili nila sa parusang kamatayan.
Palagay ko, ang diwa ni Kristo ang nanaig sa kanila. Hindi ako magtataka kung ang isinagot ni Padre Burgos sa ganyang suhestiyon ay, “Lumayo kayo sa akin, Satanas!” Katulad ng sinabi ni Hesus kay San Pedro.
Bukod kina Gomburza, maraming iba pang mga pari ang nagdusa at nabilanggo, at ang iba sa kanila ay nasintensyahan din ng kamatayan, bago naganap ang rebolusyon. Sa araw na ito, gusto ko rin silang parangalan at gunitain. Kasama na rin ang mga kapatid nating napilitang humiwalay at magbuo ng isang “Iglesia Filipina Independiente”noon, na mas kilala natin ngayon bilang mga “Aglipayano”, dahil sa tindi ng panunupil ng gubyernong kolonyal sa mga paring lakas-loob na ring nagpapahayag noon ng mga sentimyentong makabayan.
Sa okasyon ng 500th YoC, minabuti ng CBCP na makipagdiyalogo sa mga kapatid natin sa IFI upang hilumin ang mga sugat na idinulot ng kasaysayan sa pagitan nila at ng Simbahang Katolika. Ang araw na ito, gayundin ang Misang ito, ay iniaalay ko sa alaala, hindi lang nina Gomburza, kundi rin ng mga paring nawalay sa simbahang Katolika dahil naniwala sila na hindi tama na paghiwalayin ang kabanalan at kabayanihan.
